Artikel in de Pomospost van Rob le Rutte, secretaris/ projectleider Stichting IJsselboomgaarden
Een hoogstamboomgaard kent naast de productiefunctie ook een ecologische functie. Je kunt de boomgaard ook bekijken als een leefomgeving waarin planten en dieren een plek vinden om zich te vestigen, te voeden, te rusten, te verschuilen en voort te planten.
De boomgaard vormt een complex systeem met voedselrelaties tussen het bodemleven (schimmels, bacteriën en andere organismen), de vegetatie (kruiden, korstmossen, mossen, bomen, struiken, hagen) en het dierenleven (insecten, vogels, amfibieën, zoogdieren). Alle levende wezens bij elkaar vormen een voedselweb. Bijgaande figuur geeft diverse voedselrelaties.
Hoe meer contrast aan droog en nat, warm en koud, kaal en bedekte bodem, voedselarm en voedselrijk en zon en schaduw er in de boomgaard te vinden is, hoe meer variatie aan leefomstandigheden de boomgaard te bieden heeft. Wil je meer en diverse soorten planten en dieren in je boomgaard, dan is het dus belangrijk om zoveel als mogelijk dergelijke contrasten te creëren door de inrichting en het beheer van de boomgaard daarop aan te passen.
Aanpak natuurvriendelijk beheer
Gezien het voorgaande is er genoeg aanleiding om te kijken hoe hoogstamboomgaarden meer natuurvriendelijk ingericht en beheerd kunnen worden. Inzicht in het functioneren van de boomgaard als rust-, verblijf-, foerageer- en voortplantingsomgeving voor planten en dieren geeft richting aan de te nemen inrichtings- en beheersmaatregelen. Dit kan heel specifiek zijn als je bijvoorbeeld een bepaalde soort in je boomgaard wilt. Dan dien je heel goed te weten welke eisen die soort stelt aan de omgevingsvoorwaarden om daar vervolgens qua inrichting en beheer zo goed mogelijk in te voorzien (= soortenbeheer).
Een meer algemene, en meer praktische, benadering is de boomgaard zo in te richten en te beheren dat zoveel mogelijk soorten er een plek kunnen vinden (= terreinbeheer). Wat en wie er dan in de boomgaard te vinden is, kun je door waarnemen en monitoren in beeld brengen.
Project: “Bevorderen biodiversiteit in de hoogstamboomgaard”
De stichting IJsselboomgaarden heeft in opdracht van de gemeente Voorst een project “Bevorderen biodiversiteit in de hoogstamboomgaard” in uitvoering. De gemeente Voorst wil graag dat de boomgaardeigenaren goed geïnformeerd zijn over de keuzes die kunnen worden toegepast bij het inrichten en beheren van hun boomgaard. Daarmee wil ze de biodiversiteit in het buitengebied van de gemeente vergroten via inspanningen van de boomgaardeigenaren. Als uitvoerders hebben we daarvoor een wegwijzer voor dit inrichten en beheren ontwikkeld. In deze wegwijzer worden maatregelen beschreven die kunnen bijdragen aan het creëren van gewenste leefomstandigheden voor meerdere verschillende soorten planten en dieren. Denk daarbij aan fysieke vestigingsomstandigheden voor zaad, ruim aanbod aan voedselbronnen en mogelijkheden tot voortplanting. Voorbeelden staan o.a. in onderstaande figuur.
De wegwijzer is nog niet gepubliceerd en zal eerst worden verspreid onder de boomgaardeigenaren van de gemeente Voorst. Later zal de wegwijzer breder beschikbaar worden gesteld voor andere belangstellende boomgaardeigenaren. In een volgend artikel in Pomospost zal nader worden ingegaan op de diverse maatregelen voor inrichting en beheer.
